Σουρρεαλισμός γενικώς...

@ O υπερρεαλισμός ως κίνημα είναι γνωστό πως δεν ξεκίνησε από την Φωτογραφία αλλά από την Λογοτεχνία και από Τέχνες οι οποίες ήδη και χωρίς αυτόν, ήταν απολύτως καθυποταγμένες στις εκφραστικές επιλογές του δημιουργού ακόμη και όταν αυτές έπρεπε να κινηθούν μέσα σε κάποια αρκετά "σφιχτά" πλαίσια τα οποία καθόριζε ανέκαθεν είτε η "τρέχουσα ηθική και λογική" αν μιλήσουμε γιά Λογοτεχνία είτε, ο μέχρι τον 18ο αιώνα, ασφυκτικός εναγκαλισμός μεταξύ εντολέα/χορηγού και καλλιτέχνη αν μιλήσουμε γιά Ζωγραφική ή γιά Μουσική.

Σε κάθε περίπτωση, ο υπερρεαλισμός προϋποθέτει την υπέρβαση κάθε έννοιας λογικής τάξης και συμβατικής θεώρησης των φυσικών κανόνων, πάντα όμως μέσα από την δυναμική παρέμβαση του δημιουργού.Ο Καλλιτέχνης καταλύει κάθε φυσική ή και ηθική σύμβαση, κάθε λογική παραδοχή και απόδοση και τα επαναπροσδιορίζει σχεδόν εκ του μηδενός, όχι όμως μέσω κάποιας ψυχωτικού τύπου προσωπικής του παρέκκλισης αλλά μέσω μιάς νέας ολοκληρωμένης λογικής πρότασης η οποία όμως προκειμένου να φτάσει να θεμελιώσει το νέο αντιληπτό, προαπαιτείται η ύπαρξη μιάς πλήρους νέας (και συνήθως απολύτως προσωπικής) γλώσσας.

Μιλώντας γιά τον υπερρεαλισμό στην Φωτογραφία και με δεδομένο ότι εξ' ορισμού αυτή δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την ελάχιστη οπτική πληροφορία από τον φυσικό κόσμο, δεν θάταν υπερβολικό να πούμε πως έχουμε την πλέον δύσκολη συνάντηση του ρεύματος αυτού με οποιαδήποτε άλλη Τέχνη. Διότι από μόνος του ο υπερρεαλισμός "θέλει" να ακυρώσει την "φυσικώς αληθές" της Φωτογραφίας και από την ίδια της την φύση η Φωτογραφία δεν δύναται να αποτυπώσει το εκτός φυσικών κανόνων φαντασιακό. Οπότε, το μόνο που απομένει είναι η οπτική "στρέβλωση" μέσω μιάς κυριολεκτικά δραματικά καταλυτικής παρέμβασης του δημιουργού πάνω στην πραγματικότητα, μέσω μιάς σειράς επιλογών η οποία αρχικά (και αναγκαστικά) χρησιμοποιεί λογικά αποδεκτά σχήματα και μορφές (ως πρωτογενή υλικά) ώστε να οδηγηθεί σε ένα  αποτέλεσμα το οποίο είναι απολύτως (ή σχετικώς) δύσκολο να γίνει λογικά αποδεκτό, αλλά (και εδώ είναι το πιό σημαντικό αλλά και πιό συναρπαστικό γιά την δύσκολη αυτή συνάντηση υπερρεαλισμού και φωτογραφίας), υποχρεούται να γίνει γίνει λόγω της βαθιά εμπεδωμένης μοναδικότητας του συγκεκριμένου μέσου ...να μην δύναται να (ανα)παράξει ο,τιδήποτε "μη φυσικώς αληθές".

Τι από όλα αυτά συντελέστηκε στις φωτογραφίες οι οποίες διακρίθηκαν στον πρόσφατο διαγωνισμό του Dpgr "Σουρρεαλισμός και Φωτογραφία" ? Προφανέστατα τίποτα. Υπήρξε απόλυτη σύγχυση μεταξύ ενός φυσικά σουρρεαλιστικού γεγονότος με τον σουρρεαλιστικό μετασχηματισμό ενός οποιουδήποτε "γεγονότος". Η πρώτη και η τρίτη φωτογραφία, (δύο πραγματικά θαυμάσιες φωτογραφίες), θα μπορούσαν να έχουν πάρει πρώτα βραβεία σε ένα σωρό διαγωνισμούς, αλλά σε καμμία περίπτωση σε κάποιον όπου ο σουρρεαλισμός έρχεται ως πρώτο ζητούμενο. Γιά την δεύτερη θα έλεγα πως απορώ όχι απλώς γιά το ότι διακρίθηκε αλλά και γιά το ότι ο δημιουργός της, και με δεδομένη την φωτογραφική του ωριμότητα, αποφάσισε να την στείλει και σε κάποιο διαγωνισμό.(φυσικά, εκ του αποτελέσματος του διαγωνισμού δείχνει να "δικαιώνεται" αλλά αυτό φωτογραφικά εμένα ελάχιστα πράγματα μου λέει και αυτά που μου λέει είναι μάλλον όχι κολακευτικά γιά την κρίση των κρινόντων).

Οι μόνες φωτογραφίες οι οποίες δείχνουν να υπηρετούν στην ουσία τους το θέμα του διαγωνισμού και με υψηλά θάλεγα και όλα τα υπόλοιπα γνωστά στάνταρτς, είναι η φωτογραφία του γιόννεκ, του exile, του pkomo (με κάποιες επιφυλάξεις), και σε πολύ μεγάλο βαθμό και του Mένος και της Έλενας Λαγαρία. Όλες οι άλλες της πρώτης σελίδας, από εξαιρετικές όπως η πρώτη και η τρίτη έως και πολύ καλές όπως οι υπόλοιπες (πλήν αυτής του Λουκά Βασιλικού), περιορίστηκαν σε μιά πολύ καλή αποτύπωση ενός φυσικού γεγονότος το οποίο δεν χρειαζόταν κανένα φωτογράφο γιά την σουρρεαλιστική του απόδοση, καθώς ως σκηνές ήταν σουρρεαλιστικές από μόνες τους. (εξαιρώ αυτή του Sleeping Village στου οποίου δεν βρήκα το στοιχείο του σουρρεαλισμού σε κανένα επίπεδο. Πιστεύω πως πρόκειται γιά μιά πολύ καλή φωτογραφία η οποία όμως κινείται πάνω σε τελείως διαφορετικές αισθητικές λογικές και που σε κάθε περίπτωση, ουδεμία σχέση έχουν με τον σουρρεαλισμό).

Αναγνωρίζω πως το dpgr είναι ένα site του οποίου τα περισσότερα μέλη προσπαθούν. Και προσπαθούν σκληρά. Πολλά από αυτά είναι και διακεκριμένα όπως ο Λουκάς ο Βασιλικός. Εδώ όμως δεν μιλάμε γιά διακρίσεις αλλά γιά ορθές κρίσεις. Και το να είναι ατυχή τα αποτελέσματα ενός διαγωνισμού τελικά αυτό είναι το έλασσον. Το μείζον είναι ότι τα αποτελέσματα αυτά σε μεγάλο βαθμό έχουν και εκπαιδευτικό χαρακτήρα και συχνά αποτελούν και κάποιο οδοδείκτη, και ειδικά γιά τους λιγότερο μυημένους, προς την ουσία και κάποιων εννοιών όπως εν προκειμένω του σουρρεαλισμού αλλά και της ίδιας της προσωπικής φωτογραφικής τους πορείας. Και από το να δείχνουμε λάθος δρόμο, ίσως είναι καλύτερα να μην δείχνουμε κανένα δρόμο.